KRABAT – mjez baju a wěrnosću

Je lědma bajoweje postawy, kotraž by telko ludźi fascinowała, kaž dobry kuzłar Krabat. Dźensa so samo cyły region po nim mjenuje – KRABATOWY region mjez Wojerecami, Kamjencom a Budyšinom. 

Ale štó KRABAT běše?

Kak tomu, zo sej ludźo přez lětstotki stawiznički wo dobrych skutkach Krabata powědaja? 

W swojej knize za dźěći „Mišter Krabat“ Měrćin Nowak-Njechorński powěda, zo je Krabat jako přiwzaty syn pastyrja w Jitku pola Rakec wotrostł. Swójba běše chuda. Tohodla dyrbješe so Krabat hižo jako hólčec sobu wo wšědny chlěb starać – chodźeše na wiki a paseše husy. Jako młodźenc pak woteńdźe a přińdźe do młyna pola Čorneho Chołmca. Powěda so, zo njejsy tam jenož młynstwo, ale tež kuzłanje nawuknyć móhł. Krabat chcyše rady wšitko wědźeć a tež njebě bojazliwc. A tak jeho Čorny młynk do wuměłstwa „čorneje magije“ zawjedźe. Krabat pak wšitko złe přetra a lubosć maćerje jeho z pazorow młynka wumóži.    

A na tutym městnje so stawizna wo dobrym kuzłarju započina, kotryž je wosebje chudym we Łužicy wjele dobreho sčinił, bohačkam pak rady něšto  klubu. Jeho swěrnu wutrobu a zmužitosć je tež sakski kurwjerch Awgust Sylny dožiwił, kotrehož je Krabat ze zajeća Turkow wuswobodźił. Za dźak dari Awgust Krabatej wudwór we Wulkich Ždźarach. Z burikami, kotřiž běchu jeho poddanojo, Krabat přeco derje wobchadźeše. Za nich je njepłódne pola na płódne změnił, wón twarješe haty a wusuši bahna.

Bajowa postawa KRABATA

…je wjele spisowaćelow a wuměłcow inspirowała. Roman za młodźinu “Krabat” Otfrieda Preußlera bu do 37 rěčow swěta přełoženy. Jurij Brězan spisa mjez druhim knihu “Čorny młyn” a Marco Kreuzpaintner je powěsć wo Krabaće w lěće 2016 za kino sfilmował.

Mytos wo KRABAĆE

… je w dwurěčnym Krabatowym regionje wšudźe přitomny. Na 90 km dołhej Krabatowej kolesowanskej šćežce powědaja z ruku molowane tafle zajimawe stawiznički z powěsće. W Krabatowym wudworju, w Krabatowym swěće mloka a Kabatowym młynje móžeš duch Krabata začuwać. 2018 wuńdźe nowy nakład brošury wo Krabatowej kolesowanskej šćežce, kiž wopisuje zajimawostki za wóčko a dobroty za jazyk. 

Johann von Schadowitz abo Janko Šajatowić – woprawdźity KRABAT?

Je bjezdwěla njewšědna wěc, zo zwisuje postawa Krabata z wosobu, kotraž je woprawdźe žiwa była. W lěta trajacych rešeršach je genealoga a slědźer wo Krabaće Hans-Jürgen Schröter z Kulowa zwisk mjez chorwatskim połkownikom Johannom von Schadowitzom (chorwatsce: Janko Šajatowić, 1624–1704) a kuzłarskim mištrom Krabatom wuslědźił. 

Schadowitz abo Šajatowić, kotryž bě so po podaćach w Kulowskim zapisu zemrětych 1624 w Agramje (dźensa Zagreb) narodźił, wotrosće w Žumberaku. Absolwowaše wukubłanje pola jezuitow a po tym zastupi do wojerskeje słužby. Pozdźišo jako ćělny stražnik na konju kurwjerchej na kralowskim dworje w Drježdźanach swěru słužeše. Jako dźak a připóznaće za swoju słužbu dósta 1691, jako docpě starobu wuměnkarja, wudwór we Wulkich Ždźarach.  

Ze swojej mudrosću a wobhladniwej dobroćiwosću wón jako knježk burikow a chěžkarjow we Wulkich Ždźarach tak zadźiwa a překwapi, zo jeho wobdźiwachu a sej wulce česćowachu. Hišće nihdy prjedy njemějachu knjeza, kiž tak mile, pomocliwje a přećelnje z nimi wobchadźeše, kiž so wo nich a wo dobro wšitkich staraše. 

Šajatowić bě hłuboko z křesćanstwom zwjazany. Dwójce wob dźeń, rano a wječor, by do Kulowa do cyrkwje chodźił a so modlił. Kaž wěmy, haješe tež swěrne přećelstwo z tehdyšim Kulowskim fararjom Hawšom kaž tež z tudyšimi Serbami. 

Po swojej smjerći 29. meje 1704 jeho 2. junija na srjedźnej chódbje “pod presbyterijom při zwónčku” swjatočnje pochowachu a w němskim prědowanju jeho žiwjenje předstajichu. Tule dźensa hišće pomjatna tafla na tutón zrudny a přeco hišće kedźbyhódny podawk dopomina.